ભારતના ત્રીજા ચંદ્ર મિશન ‘ચંદ્રયાન-3’ના સોફ્ટ લેન્ડિંગની રાહ જોવાની અંતિમ ક્ષણોમાં, દેશ અને દુનિયામાં ચંદ્ર અને તેના મિશન વિશે જાણવા માટે ઘણી ઉત્સુકતા છે. ચંદ્ર પર ઉતરનાર પ્રથમ માણસ નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ વિશે પણ ઘણી ચર્ચા છે. નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ અમેરિકાના એપોલો 11 ચંદ્ર મિશનનો ભાગ હતા, જેમાં બઝ એલ્ડ્રિન અને માઈકલ કોલિન્સ પણ તેમના સહ-અવકાશયાત્રીઓ તરીકે સામેલ હતા.
નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ પછી બઝ એલ્ડ્રિન પણ ચંદ્ર પર ઉતર્યા હતા. આમ તો આ બંને ચંદ્ર પર પગ મૂકનાર પ્રથમ વ્યક્તિ હતા, પરંતુ નીલ આર્મસ્ટ્રોંગ ચંદ્ર પર પગ મૂકનાર પ્રથમ વ્યક્તિ તરીકે પ્રખ્યાત છે. લગભગ 54 વર્ષ પહેલા એટલે કે 20 જુલાઈ 1969ના રોજ આર્મસ્ટ્રોંગે ચંદ્ર પર પગ મૂક્યો હતો. ત્યારે તેમણે કહ્યું હતું કે ‘માણસનું આ નાનું પગલું માનવજાત માટે એક મોટી છલાંગ છે’.
બે વર્ષની ઉંમરથી જ ઉડવાનો શોખ હતો
ચંદ્ર પર પહેલું પગલું ભરનાર અમેરિકન અવકાશયાત્રી નીલ આર્મસ્ટ્રોંગનો જન્મ 5 ઓગસ્ટ, 1930ના રોજ ઓહિયોના વાપાકોનેટા શહેરમાં થયો હતો. તેમની માતાનું નામ વાયોલા લેવિસ અને પિતાનું નામ સ્ટીફન કોએનિગ આર્મસ્ટ્રોંગ હતું. તે જર્મન, સ્કોટ્સ-આયરિશ અને સ્કોટિશ વંશનો હતો. તેની એક નાની બહેન, જૂન અને એક નાનો ભાઈ ડીન હતો. તેમના પિતા ઓહિયો રાજ્ય સરકાર માટે ઓડિટર તરીકે કામ કરતા હતા. આ કારણે તેના પરિવારને ઘણા શહેરોમાં રહેવું પડ્યું.
આર્મસ્ટ્રોંગને નાનપણથી જ ઉડાન ભરવાનો શોખ અને શોખ હતો. જ્યારે આર્મસ્ટ્રોંગ માત્ર બે વર્ષના હતા ત્યારે તેમના પિતા તેમને ક્લીવલેન્ડ એર રેસ જોવા લઈ ગયા હતા. ત્યારથી તેનો ફ્લાઈંગ પ્રત્યેનો પ્રેમ વધી ગયો હતો. પાંચ-છ વર્ષની ઉંમરે તેમને પહેલીવાર વિમાનમાં ઉડવાનો અનુભવ થયો હતો. તેમના પિતાએ તેમને વોરન સિટી, ઓહિયોમાં ફોર્ડ ટ્રિમોટર (ટીન ગુસ તરીકે પણ ઓળખાય છે) નામના પ્લેનમાં ઉડાડ્યા.
16 વર્ષની ઉંમરે એકલા ઉડાન ભરી
1944 માં પરિવાર ફરી એકવાર વાપાકોનેટામાં પાછો ગયો. અહીં આર્મસ્ટ્રોંગે બ્લૂમ હાઈસ્કૂલમાં અભ્યાસ કર્યો અને વાપાકોનેટા એરફિલ્ડમાં ફ્લાઇટની તાલીમ લીધી. તેણે તેના 16માં જન્મદિવસે તેનું સ્ટુડન્ટ ફ્લાઇટ સર્ટિફિકેટ મેળવ્યું, પછી ઓગસ્ટમાં એકલા ઉડાન ભરી.
અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી NASA (NASA)ની વેબસાઈટ પર આપવામાં આવેલી માહિતી અનુસાર, આર્મસ્ટ્રોંગે ઓહાયોમાં આ સ્પેસ એજન્સી સાથે પોતાની કારકિર્દીની શરૂઆત કરી હતી. 1949 થી 1952 સુધી, તેમણે નેવીમાં એવિએટર (પાઈલટ) તરીકે સેવા આપી હતી. આ પછી, 1955માં આર્મસ્ટ્રોંગ નેશનલ એડવાઈઝરી કમિટી ફોર એરોનોટિક્સ (NACA)માં જોડાયા.
તેમની પ્રથમ સોંપણી ક્લેવલેન્ડમાં NACA લેવિસ રિસર્ચ સેન્ટર (હવે નાસા ગ્લેન) સાથે હતી. આગામી 17 વર્ષોમાં, તેમણે NACA અને તેની અનુગામી એજન્સી NASA (નેશનલ એરોનોટિક્સ એન્ડ સ્પેસ એડમિનિસ્ટ્રેશન) માટે એન્જિનિયર, ટેસ્ટ પાઇલટ, અવકાશયાત્રી અને પ્રબંધક તરીકે કામ કર્યું.
એરક્રાફ્ટના 200 થી વધુ મોડલ ઉડાન ભરો
નાસાના ફ્લાઇટ રિસર્ચ સેન્ટર, એડવર્ડ્સ, કેલિફોર્નિયામાં સંશોધન પાઇલટ તરીકે, તે પ્રખ્યાત 4000-mph X-15 એરક્રાફ્ટ સહિત ઉત્પાદિત ઘણા પ્રથમ હાઇ-સ્પીડ એરક્રાફ્ટમાં પ્રોજેક્ટ પાઇલટ હતા. તેણે જેટ, રોકેટ, હેલિકોપ્ટર અને ગ્લાઈડર્સ સહિત 200 થી વધુ વિવિધ મોડલના એરક્રાફ્ટ ઉડાવ્યા.
1962માં અવકાશયાત્રીનો દરજ્જો મળ્યો
આર્મસ્ટ્રોંગને 1962માં અવકાશયાત્રીનો દરજ્જો મળ્યો હતો. તેમને જેમિની 8 મિશન માટે કમાન્ડ પાયલોટ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. જેમિની 8 મિશન 16 માર્ચ 1966ના રોજ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું અને આર્મસ્ટ્રોંગે અવકાશમાં બે વાહનોનું પ્રથમ સફળ ડોકીંગ કર્યું હતું. ડોકીંગ એટલે વાહનોને તેમના માટે નિયુક્ત ડોક (સ્થળ) પર લાવવું.
આર્મસ્ટ્રોંગ એપોલો 11ના અવકાશયાન કમાન્ડર હતા.
આર્મસ્ટ્રોંગ એપોલો 11 ના અવકાશયાન કમાન્ડર હતા, જે પ્રથમ માનવીય ચંદ્ર ઉતરાણ મિશન હતું, તેથી તેમને આ અવકાશયાનને ચંદ્ર પર ઉતરાણ કરનાર પ્રથમ વ્યક્તિ અને સપાટી પર પગ મૂકનાર પ્રથમ વ્યક્તિ તરીકેનું ગૌરવ હતું.
બાદમાં આર્મસ્ટ્રોંગે વોશિંગ્ટન, ડીસીમાં નાસા હેડક્વાર્ટરમાં એરોનોટિક્સ માટે ડેપ્યુટી એસોસિયેટ એડમિનિસ્ટ્રેટરનું પદ સંભાળ્યું હતું. આ પદ પર, તેઓ નાસાના તમામ સંશોધન અને એરોનોટિક્સ સંબંધિત તકનીકી કાર્યના સંકલન અને સંચાલન માટે જવાબદાર હતા.
1971-1979 ની વચ્ચે, આર્મસ્ટ્રોંગ સિનસિનાટી યુનિવર્સિટીમાં એરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગના પ્રોફેસર હતા. 1982-1992 દરમિયાન તેઓ વર્જિનિયાના ચાર્લોટ્સવિલેમાં કોમ્પ્યુટિંગ ટેક્નોલોજીસ ફોર એવિએશન, ઇન્ક.ના પ્રમુખ હતા.
અભ્યાસ અને માનદ ડિગ્રી
આર્મસ્ટ્રોંગે પરડ્યુ યુનિવર્સિટીમાંથી એરોનોટિકલ એન્જિનિયરિંગમાં બેચલર ઑફ સાયન્સ ડિગ્રી અને યુનિવર્સિટી ઑફ સધર્ન કેલિફોર્નિયામાંથી એરોસ્પેસ એન્જિનિયરિંગમાં માસ્ટર ઑફ સાયન્સ ડિગ્રી મેળવી.
ઘણી યુનિવર્સિટીઓએ તેમને માનદ ડોક્ટરેટથી સન્માનિત કર્યા. આર્મસ્ટ્રોંગ સોસાયટી ઓફ એક્સપેરિમેન્ટલ ટેસ્ટ પાઇલોટ્સ અને રોયલ એરોનોટિકલ સોસાયટીના ફેલો હતા. તે જ સમયે, તેઓ અમેરિકન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ એરોનોટિક્સ એન્ડ એસ્ટ્રોનોટિક્સ અને ઇન્ટરનેશનલ એસ્ટ્રોનોટિક્સ ફેડરેશનના માનદ ફેલો હતા.
આ પદો પર પણ કામ કર્યું
આર્મસ્ટ્રોંગ નેશનલ એકેડેમી ઓફ એન્જિનિયરિંગ અને એકેડેમી ઓફ ધ કિંગડમ ઓફ મોરોક્કોના સભ્ય હતા. 1985-1986 દરમિયાન તેમણે સ્પેસ પરના નેશનલ કમિશનના સભ્ય તરીકે, સ્પેસ શટલ ચેલેન્જર અકસ્માત (1986) પરના રાષ્ટ્રપતિ કમિશનના ઉપાધ્યક્ષ તરીકે અને 1971-1973 દરમિયાન તેમણે પીસ કોર્પ્સ માટે રાષ્ટ્રપતિ સલાહકાર સમિતિમાં સેવા આપી હતી. ના અધ્યક્ષ તરીકે કામ કર્યું હતું.
આ પુરસ્કારોથી સન્માનિત
નીલ આર્મસ્ટ્રોંગને 17 દેશોએ સન્માનિત કર્યા હતા. તેઓ પ્રેસિડેન્શિયલ મેડલ ઑફ ફ્રીડમ, કૉંગ્રેશનલ ગોલ્ડ મેડલ, કૉંગ્રેસનલ સ્પેસ મેડલ ઑફ ઑનર, ધ એક્સપ્લોરર્સ ક્લબ મેડલ, રોબર્ટ એચ. ગોડાર્ડ મેમોરિયલ ટ્રોફી, નાસા ડિસ્ટિંગ્વિશ્ડ સર્વિસ મેડલ, સહિત ઘણા વિશેષ પુરસ્કારો અને સન્માનો પ્રાપ્ત કરનાર હતા. હાર્મન ઇન્ટરનેશનલ એવિએશન ટ્રોફી, ધ રોયલ જિયોગ્રાફિક સોસાયટીનો ગોલ્ડ મેડલ, ધ ફેડરેશન એરોનોટિક ઇન્ટરનેશનલનો ગોલ્ડ સ્પેસ મેડલ, અમેરિકન એસ્ટ્રોનોટિકલ સોસાયટી ફ્લાઇટ એચિવમેન્ટ એવોર્ડ, ધ રોબર્ટ જે. કોલિયર ટ્રોફી, એઆઈએએ એસ્ટ્રોનોટિક્સ એવોર્ડ, ઓક્ટેવ ચેન્યુટ એવોર્ડ અને જોન જે. મોન્ટગોમરી એવોર્ડ.
25 ઓગસ્ટ, 2012ના રોજ આર્મસ્ટ્રોંગે દુનિયાને અલવિદા કહ્યું. કાર્ડિયાક કોમ્પ્લીકેશનને કારણે 82 વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થયું હતું.
