તમે પણ કોઈક સમયે ખજાનો મેળવવાની ઈચ્છા પૂછી હશે. ફિલ્મોમાં પણ જોયું હશે કે જમીનમાં દટાયેલું સોનું(gold) મળવાથી વ્યક્તિનું જીવન બદલાઈ જાય છે. સામાન્ય મધ્યમ વર્ગની વ્યક્તિ વૈભવી જીવન જીવવા લાગે છે. પરંતુ જો તમને તમારી જમીનમાં સોનાનો(gold) ખજાનો દટાયેલો મળે તો? તમે પણ આનંદથી કૂદવા લાગશો. પરંતુ આ ખુશી લાંબો સમય ટકી શકશે નહીં. હાથ પર આવ્યો પણ મોંને હાથ ન લગાડ્યો એવું જ થશે. જાણો ભારતમાં સોનું મેળવ્યા પછી શું થાય છે.
ભારતની કાનૂની જોગવાઈઓ
સૌ પ્રથમ, ભારતમાં ખજાનો ખોદવો ગેરકાયદેસર છે. 1960 થી, ભારતના પુરાતત્વ વિભાગને જમીનની નીચે ખોદવાનો સંપૂર્ણ અધિકાર છે. તેમને જમીનની નીચે પુરાતત્વીય મહત્વ અને અન્ય વસ્તુઓનું ખોદકામ કરવા માટે અધિકૃત કરવામાં આવ્યા હતા. વર્ષ 1971માં જમીનમાંથી મળેલા ખજાના અંગે કાયદો બનાવવામાં આવ્યો હતો. તેને ડેફિના એક્ટ નામ આપવામાં આવ્યું હતું. આ મુજબ કોઈ પણ વ્યક્તિ જમીનની નીચે ખોદકામ કરી શકે નહીં. કાનૂની ભાષામાં ખજાનો એટલે જમીનમાં છુપાયેલ કોઈપણ મૂલ્યની કોઈપણ વસ્તુ અથવા તેની સાથે જોડાયેલ કોઈપણ વસ્તુ. પરંતુ આના પર પહેલો અધિકાર કોનો છે – કેન્દ્ર સરકારનો કે રાજ્ય સરકારનો? જમીન એ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો બંને સાથે રાજ્યનો વિષય છે. પરંતુ, આ બાબતોમાં પ્રથમ અધિકાર રાજ્યનો છે.
ખજાનો મળે ત્યારે શું કરવું?
લોકપ્રિય માન્યતાથી વિપરીત, ખજાનો શોધવાથી તમે કરોડપતિ બની શકતા નથી. ખજાનો વેચવાનું વિચારવું પણ ખોટું છે. ધારો કે ખેતરમાં ખોદકામ કરતી વખતે એક ખેડૂતને ખજાનો મળ્યો. આવી સ્થિતિમાં તે ખેડૂતે પહેલા પોલીસને જાણ કરવી પડશે. માહિતી મળતા જ પોલીસ અને પ્રશાસન ઘટના સ્થળે પહોંચીને ખજાનો જપ્ત કર્યો. આ સમયે ખેડૂતે કેટલીક મહત્વની માહિતી પણ આપવાની હોય છે. જેમ કે- ખેડૂતને કેટલી રકમ મળી, ખજાનો ક્યાંથી મળ્યો, કઈ તારીખે ખજાનો મળ્યો. જો તમે પ્રશાસનને માહિતી નહીં આપો તો ખેડૂત પર કેસ થઈ શકે છે. સંબંધિત મેજિસ્ટ્રેટના આદેશથી, પોલીસ ધરપકડ કરી શકે છે અને કાર્યવાહી કરી શકે છે. જો કાયદા હેઠળ દોષિત ઠરે તો વ્યક્તિને 6 મહિના સુધીની જેલ, દંડ અથવા બંને સજા થઈ શકે છે.
ખજાનો જપ્ત કર્યા બાદ તેને સરકારમાં જમા કરવામાં આવે છે. આ પછી ખજાનો કાં તો પુરાતત્વ વિભાગમાં જાય છે અથવા તો સરકારી તિજોરીમાં જાય છે. મળેલો ખજાનો કેટલો જૂનો છે તે નક્કી થાય છે. જો 200, 300 વર્ષ જૂની પુરાતત્વીય સર્વેક્ષણની વસ્તુઓ મળી આવે તો તેને પુરાતત્વ વિભાગમાં જમા કરવામાં આવશે. જો નક્કર સોનું(gold) મળશે તો તેને સરકારી તિજોરીમાં જમા કરવામાં આવશે.
