એક સમયે કેજરીવાલ પોતાની જાતને કોંગ્રેસનો વિકલ્પ ગણાવતા હતા, આજે તેઓ દરેકનું સમર્થન માંગી રહ્યા છે!

દિલ્હી અને પંજાબ વિધાનસભાની જીત બાદ AAPના સુપ્રીમો અરવિંદ કેજરીવાલે પોતાને કોંગ્રેસનો વિકલ્પ સમજી બેઠા હતા. અને ભઝપ સામે એકલા હાથે લડવાની વાત શરૂ કરી હતી.પરંતુ કર્ણાટક વિધાનસભાના પરિણામો સુર બદલાયા છે. વધુમાં જુદાજુદા કેસમાં તેમના પાંચ મંત્રીઓ જેલના હવાલે છે. આ પણ તેમનું મનોબળ નબળું પાડી રહ્યું છે.

દિલ્હીમાં અધિકારીઓના ટ્રાન્સફર-પોસ્ટિંગના મુદ્દે 11 મેના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટમાં પાંચ જજોની બેન્ચે નિર્ણય કર્યો કે દિલ્હીના અધિકારીઓ કોની વાત સાંભળશે. જેમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું હતું કે જાહેર વ્યવસ્થા, પોલીસ અને જમીન સિવાય અન્ય તમામ બાબતોમાં લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર દિલ્હી સરકારની સલાહ અને સહકારથી જ કામ કરશે. મતલબ કે દિલ્હીની બોસ કેજરીવાલ સરકાર છે. માત્ર 8 દિવસ પછી કેન્દ્ર સરકાર એક વટહુકમ લાવ્યું જેમાં સુપ્રીમ કોર્ટના આ નિર્ણયને પલટી દેવામાં આવ્યો. એટલે કે દિલ્હીના બોસ ફરી લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર બન્યા. હવે અરવિંદ કેજરીવાલ સરકાર આ વટહુકમને કાયદો બનતા રોકવા માટે વિપક્ષના મોટા નેતાઓને મળી રહ્યા છે.

2015માં દિલ્હી સરકાર અને લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર વચ્ચે અધિકારોની લડાઈ હાઈકોર્ટ સુધી પહોંચી હતી. 2016માં હાઈકોર્ટે આ મામલે રાજ્યપાલની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો. આ પછી, AAP સરકારે આ નિર્ણય સામે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અપીલ કરી. 5 સભ્યોની બંધારણીય બેન્ચે જુલાઈ 2016માં AAP સરકારની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો. કોર્ટે કહ્યું કે મુખ્યમંત્રી દિલ્હીના કાર્યકારી વડા છે. લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર મંત્રી પરિષદની સલાહ અને સહાય વિના સ્વતંત્ર રીતે કાર્ય કરી શકતા નથી.

આ સાથે સુપ્રીમ કોર્ટે અધિકારીઓ પર નિયંત્રણ જેવા કેટલાક મામલાઓ સુનાવણી માટે બે સભ્યોની નિયમિત બેંચને મોકલ્યા હતા. આ બેન્ચના નિર્ણયમાં બંને જજોનો અભિપ્રાય અલગ-અલગ હતો.જજોના અભિપ્રાયમાં મતભેદ થયા બાદ આ મામલો 3 સભ્યોની બેન્ચ પાસે ગયો હતો. તેમણે કેન્દ્રની માંગ પર ગયા વર્ષે જુલાઈમાં તેને બંધારણીય બેંચને મોકલી હતી. બંધારણીય બેન્ચે જાન્યુઆરીમાં પાંચ દિવસ સુધી આ મામલાની સુનાવણી કરી હતી અને 18 જાન્યુઆરીએ પોતાનો ચુકાદો અનામત રાખ્યો હતો.

હવે 11 મેના રોજ સુપ્રીમ કોર્ટે દિલ્હી સરકારને અધિકારીઓ પર નિયંત્રણનો અધિકાર આપ્યો છે. એ પણ કહ્યું કે લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર સરકારની સલાહ પર જ કામ કરશે. હવે આ નિર્ણયને કેન્દ્ર દ્વારા વટહુકમ દ્વારા રદ કરવામાં આવ્યો છે. ભારતમાં કાયદો સંસદ દ્વારા જ બની શકે છે. સામાન્ય રીતે એક વર્ષમાં સંસદના માત્ર 3 સત્રો જ હોય ​​છે, પરંતુ કાયદાની ગમે ત્યારે જરૂર પડી શકે છે. અહીં વટહુકમની ભૂમિકા આવે છે.

જો સરકારને કોઈ વિષય પર તાત્કાલિક કાયદો બનાવવાની જરૂર હોય અને સંસદ કામ ન કરતી હોય તો વટહુકમ લાવી શકાય છે. સંસદના સત્ર દરમિયાન વટહુકમ લાવી શકાય નહીં. ભારતીય બંધારણની કલમ 123માં વટહુકમનો ઉલ્લેખ છે. રાષ્ટ્રપતિ પાસે કેન્દ્રીય કેબિનેટની સલાહ પર વટહુકમ બહાર પાડવાની સત્તા છે. આ વટહુકમો સંસદ દ્વારા પસાર કરાયેલા કાયદા જેટલા જ શક્તિશાળી છે. વટહુકમ સાથે એક શરત જોડાયેલી છે.

વટહુકમ જારી થયાના 6 મહિનાની અંદર સંસદ દ્વારા તેને પસાર કરાવવો જરૂરી છે.વટહુકમ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ કાયદો ગમે ત્યારે પાછો ખેંચી શકાય છે. વટહુકમ દ્વારા સરકાર એવો કોઈ કાયદો બનાવી શકતી નથી, જે લોકોના મૂળભૂત અધિકારો છીનવી લે. કેન્દ્રની જેમ રાજ્યોમાં પણ રાજ્યપાલના આદેશથી વટહુકમ બહાર પાડી શકાય છે.

દિલ્હીમાં અધિકારીઓના ટ્રાન્સફર-પોસ્ટિંગના કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે આપેલો ચુકાદો કેજરીવાલ સરકારના પક્ષમાં હતો. આવી સ્થિતિમાં, કાયદામાં સુધારો કરીને અથવા નવો કાયદો બનાવીને જ તેને ઉલટાવી શકાય તેવું શક્ય હતું. હવે સંસદનું કામકાજ નથી, આવી સ્થિતિમાં કેન્દ્ર સરકારે વટહુકમ લાવીને આ કાયદાને હટાવી દીધો. હવે 6 મહિનામાં સંસદના બંને ગૃહોમાં આ વટહુકમ પસાર કરવો જરૂરી છે.

સીએમ અરવિંદ કેજરીવાલે કહ્યું કે દિલ્હીમાં અધિકારીઓના ટ્રાન્સફર-પોસ્ટિંગના મામલામાં કેન્દ્ર સરકારે વટહુકમ લાવીને સીધો સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યો છે. આ દેશની સૌથી મોટી અદાલતનું અપમાન છે અને તેની સત્તાને પડકાર છે. આ વટહુકમ અલોકતાંત્રિક અને દેશની સંઘીય વ્યવસ્થા માટે જોખમી છે. આવી સ્થિતિમાં દિલ્હી સરકાર વટહુકમને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારશે.

જો કે, રાષ્ટ્રપતિ વટહુકમ બહાર પાડે છે, તો શું રાષ્ટ્રપતિના આદેશને કોર્ટમાં પડકારી શકાય? આનો જવાબ 1970માં આરસી કૂપર વિરુદ્ધ યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયાના નિર્ણયમાં જોવા મળે છે. આ કેસમાં ચુકાદો આપતાં કોર્ટે કહ્યું કે રાષ્ટ્રપતિના નિર્ણયને પડકારી શકાય છે. આ કિસ્સામાં, મુખ્ય ન્યાયાધીશને બંધારણીય બેંચની રચના કરવી કે નહીં તે નક્કી કરવાનો અધિકાર છે.

આવી સ્થિતિમાં એ સ્પષ્ટ છે કે કાયદાકીય રીતે કેજરીવાલ આ નિર્ણયને કોર્ટમાં પડકારી શકે છે. 6 મહિનામાં સંસદના બંને ગૃહોમાંથી વટહુકમ પસાર કરવો જરૂરી છે. લોકસભામાં ભાજપ અને તેના ગઠબંધન સહયોગીઓ પાસે બહુમતી છે. આ વટહુકમ અહીં સરળતાથી પસાર થઈ જશે, પરંતુ રાજ્યસભામાં આ વટહુકમ પસાર કરવો મુશ્કેલ બનશે.

તેનું કારણ એ છે કે ભાજપ અને તેના સાથી પક્ષો પાસે રાજ્યસભામાં બહુમતી કરતા 8 સભ્યો ઓછા છે. આવી સ્થિતિમાં તેમને અન્ય પક્ષોની મદદની જરૂર પડશે. વિપક્ષી એકતા દ્વારા કેજરીવાલ કોઈપણ ભોગે રાજ્યસભામાં આ વટહુકમને રોકવા માંગે છે. રાજ્યસભામાં કુલ સભ્યોની સંખ્યા 245 છે. જેમાં એનડીએના કુલ 110 સભ્યો છે. હાલમાં 2 નામાંકિત સભ્યોની બેઠકો ખાલી છે.

આ વટહુકમ પર મતદાન પહેલા ભાજપ આ બેઠકો ભરી દે તેવી સંભાવના છે.આ રીતે NDAના રાજ્યસભામાં 112 સભ્યો હશે. આ રીતે રાજ્યસભામાં અસરકારક સંખ્યા 238 થશે. આ મુજબ રાજ્યસભામાં બહુમત માટે 120 સભ્યોના સમર્થનની જરૂર પડશે. એનડીએ પાસે 8 સભ્યો ઓછા હશે. એટલે કે આ વટહુકમ પસાર કરવા માટે એનડીએ સિવાય અન્ય પક્ષોના સમર્થનની પણ જરૂર પડશે.

એવી સંભાવના છે કે ભાજપ આંધ્રપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી જગનમોહન રેડ્ડી અને ઓડિશાના મુખ્યમંત્રી નવીન પટનાયકનું સમર્થન માંગે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે તમામ મહત્વની સત્તા દિલ્હીની ચૂંટાયેલી સરકારને આપી હતી. 8માં દિવસે કેન્દ્રએ વટહુકમ લાવીને દિલ્હી સરકારને લકવાગ્રસ્ત કરી દીધી અને તમામ મહત્વની સત્તા લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરને આપી દીધી. ભાજપ આ વટહુકમને બિલની જેમ ગૃહમાં લાવશે.

જો તે સમયે તમામ વિરોધ પક્ષો એક થાય તો આ વટહુકમને કાયદો બનતા અટકાવી શકાય. એક રીતે જોઈએ તો 2024ની ચૂંટણી પહેલા વિપક્ષી પાર્ટીઓ માટે આ સેમીફાઈનલ સમાન છે.દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલે રવિવારે બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમાર અને નાયબ મુખ્યમંત્રી તેજસ્વી યાદવને મળ્યા બાદ આ વાત કહી.

કેજરીવાલ આવું એટલા માટે કહી રહ્યા છે કારણ કે લોકસભાની ચૂંટણી પહેલા વિપક્ષી પાર્ટીઓ એક થાય છે કે નહીં તેની પણ કસોટી થશે.હાલની સ્થિતિ એ છે કે આમ આદમી પાર્ટીને લઈને ઘણા વિરોધ પક્ષોનું સ્ટેન્ડ સ્પષ્ટ નથી. વટહુકમને લઈને નીતિશ કુમાર અને તેજસ્વી યાદવે કેજરીવાલનું સમર્થન કર્યું છે. તેઓ ભૂતકાળમાં નવીન પટનાયક, મમતા બેનર્જી અને રાહુલ ગાંધીને મળી ચૂક્યા છે.

જો કે નવીન પટનાયકનું પણ કેજરીવાલને આ મામલે સમર્થન મળે છે કે કેમ તે જોવાનું રહેશે.કેજરીવાલે કોંગ્રેસ પાર્ટીનો પણ ટેકો માંગ્યો છે,જોકે તેમના ભૂતકાળના કેટલાક રાજકીય પ્રવૃત્તિઓ શંકાસ્પદ છે. આપ પાર્ટીએ ભાજપ સાથે મળીને એક ઠરાવ પસાર કરીને કેન્દ્ર સરકાર ને સ્વ. પૂર્વ વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધી પાસેથી ભારત રત્ન પરત લેવા વિનંતી કરી હતી.

આ ઉપરાંત કેજરીવાલે જમ્મુ-કાશ્મીર મુદ્દે સંસદની અંદર અને બહાર બંને જગ્યાએ ભાજપને સમર્થન આપ્યું હતું. આ સમર્થન ત્યારે આવ્યું જ્યારે જમ્મુ-કાશ્મીરનું વિભાજન કરીને તેને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યું, જેના કારણે અહીંના લોકો પાંચ વર્ષ સુધી મતદાનના અધિકારથી વંચિત રહ્યા. ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ દીપક મિશ્રાના વિવિધ આરોપો પરના મહાભિયોગ દરમિયાન કેજરીવાલે પણ ભાજપને સમર્થન આપ્યું હતું.

CJI એ જસ્ટિસ લોયાના મૃત્યુના શંકાસ્પદ સંજોગોમાં તપાસની માંગ કરતી જાહેર હિતની અરજીને ધ્યાનમાં લેવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. ઉલ્લેખનીય છે કે વિવાદાસ્પદ ખેડૂત વિરોધી કાયદાનો અમલ કરનાર કેજરીવાલ પ્રથમ વ્યક્તિ હતા. તેમની પાર્ટીએ રાજ્યસભાના ડેપ્યુટી ચેરમેન માટે વિપક્ષના ઉમેદવારનો પણ વિરોધ કર્યો હતો અને તેના બદલે ભાજપ દ્વારા પ્રાયોજિત ઉમેદવારને સમર્થન આપ્યું હતું.

કેજરીવાલે ગુજરાત, ગોવા, હિમાચલ, આસામ, ઉત્તરાખંડ અને તાજેતરની કર્ણાટક ચૂંટણીમાં ભાજપને સમર્થન આપ્યું હતું, જ્યાં તેમણે કોંગ્રેસ પક્ષ સામે ઉમેદવારો ઉભા રાખ્યા હતા. હવે તે મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન અને છત્તીસગઢમાં પણ પોતાના ઉમેદવારો ઉતારવા જઈ રહી છે.