દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડ કરવામાં આવી છે. દારૂ કૌભાંડ કેસમાં EDએ તેમની સામે મોટી કાર્યવાહી કરી છે. સતત 9 સમન્સની અવગણના કર્યા પછી, રાજકીય વર્તુળોમાં પહેલેથી જ ચર્ચા હતી કે સીએમ કેજરીવાલની ધરપકડ થઈ શકે છે. આમ આદમી પાર્ટીના તમામ નેતાઓ ખુદ મીડિયા સામે બોલી રહ્યા હતા – સીએમની ધરપકડ થશે.
હવે જે કહેવાતું હતું તે થઈ ગયું, અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડ થઈ છે, તેઓ ચૂંટણી પહેલા આ પડકારનો સામનો કરી રહ્યા છે. 19 એપ્રિલથી જ્યારે પ્રથમ તબક્કાનું મતદાન થવાનું છે ત્યારે દેશ સંપૂર્ણ ચૂંટણી મોડમાં હશે, પરંતુ તે પહેલા અરવિંદ કેજરીવાલે અનેક કાયદાકીય તબક્કામાંથી પસાર થવું પડશે. આવી સ્થિતિમાં દરેકના મનમાં એક સવાલ આવી રહ્યો છે કે અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડથી કોને ફાયદો થશે – આમ આદમી પાર્ટી કે ભારતીય જનતા પાર્ટી?
ભાજપને શું રાજકીય ફાયદો દેખાઈ રહ્યો છે?
હવે આપણે પહેલા અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડને ભાજપના રાજકીય લેન્સમાંથી સમજવાનો પ્રયાસ કરીએ. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ઘણા વર્ષો પહેલા સૂત્ર આપ્યું હતું – ન હું ખાઉં છું, ન ખાવા દઉં છું. તે સ્પષ્ટ હતું કે ભ્રષ્ટાચાર પર ઝીરો ટોલરન્સની નીતિને આગળ વધારવામાં આવશે. આ પછી, જે રીતે ED-આવકવેરા વિભાગની કાર્યવાહી ઝડપી કરવામાં આવી, જે રીતે વિવિધ સ્થળોએ દરોડા પાડવામાં આવ્યા, તેનાથી લોકોમાં સંદેશો ગયો કે લૂંટારાઓને જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા છે.
આ મામલે દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડ કરવામાં આવી છે. કેજરીવાલ જે આંદોલનમાંથી ઉભરી આવ્યા છે અને મોટા નેતા બન્યા છે, જેમણે કટ્ટર પ્રમાણિક સરકાર ચલાવવાનો દાવો કર્યો છે. પરંતુ આ ધરપકડ બાદ AAP કન્વીનર સામે બે સૌથી મોટા પડકારોનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે – પ્રથમ, તેમની સામેના ભ્રષ્ટાચારના આરોપો અને બીજું, તે મુદ્દા કે જેના પર તેમની સામે આ તમામ આરોપો લગાવવામાં આવી રહ્યા છે. હવે તો સમાજમાં એક સામાન્ય ટ્રેન્ડ બની ગયો છે કે દારૂ પીવે છે, ઘણા લોકો તેનું સેવન કરે છે, પરંતુ કહેવા માટે કે સમાજનો એક મોટો વર્ગ દારૂના આ ધંધાને ખૂબ જ સકારાત્મક નજરથી જુએ છે, આવું આજ સુધી થતું જોવા મળ્યું નથી.
આ કારણોસર, જ્યારે અરવિંદ કેજરીવાલનું નામ દારૂ કૌભાંડ સાથે જોડવામાં આવી રહ્યું છે, ત્યારે તેમના પર એક અલગ નજરીયો જોવામાં આવી રહ્યો છે. પોતાની જાતને નિર્દોષ સાબિત કરવા માટે તમામ આરોપોમાંથી નિર્દોષ છૂટવું જ જરૂરી નથી, દારૂના આ ધંધામાંથી પણ છૂટકારો મેળવવો જરૂરી છે. બીજેપી પણ આ સમયે એવું નિવેદન આપવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે કે આમ આદમી પાર્ટી દિલ્હીમાં દારૂના ધંધાને વિસ્તારવા માંગતી હતી, તેણે દરેક ગલીમાં દુકાનો ખોલવી પડી. આવી સ્થિતિમાં આ મેસેજિંગથી પોતાની જાતને અલગ કરવી પણ એક પડકાર સાબિત થશે.
અરવિંદ કેજરીવાલ માટે એક મોટી મુશ્કેલી એ છે કે ધરપકડ થયા બાદ તેમને રાહત મળે તો પણ કોઈ એ હકીકતને નકારી શકશે નહીં કે તેમની એક કેસમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. એટલે કે જો એમ માની લેવામાં આવે કે સીએમને જામીન મળી જાય અથવા કોર્ટ થોડી રાહત આપે તો પણ એ સાબિત નહીં થાય કે તેમને દારૂ કૌભાંડમાં ક્લીનચીટ આપવામાં આવી છે. ઉલટું, આ ટેગ રહેશે કે તેઓ જામીન પર બહાર છે. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં જોવામાં આવ્યું છે તેમ, ભાજપનું રાજકારણ જેલમાં જવા કરતાં કોઈના જામીન પર છૂટવાને વધુ મુદ્દો બનાવે છે. તેના મુખ્ય મતદારો પણ તે કથાને મજબૂત સમર્થન આપે છે.
આમ આદમી પાર્ટીને શું ફાયદો જોવા મળી રહ્યો છે?
આવી સ્થિતિમાં, ભ્રષ્ટાચારનો મુદ્દો હોય કે દારૂના કારોબારની, ભાજપ બંને પીચ પર આમ આદમી પાર્ટીને ઘેરવા જઈ રહી છે. પરંતુ એવું નથી કે આ રાજકીય પીચ માત્ર ભાજપની બેટિંગ માટે જ યોગ્ય લાગે છે. એ ન ભૂલવું જોઈએ કે રાજકીય નિષ્ણાતો પણ અરવિંદ કેજરીવાલને પીએમ મોદી જેવા અન્ય નેતા માને છે. એ વાત સાચી છે કે અનુભવમાં ઘણા વર્ષોનો તફાવત છે, પરંતુ તેમ છતાં બંને નેતાઓની રાજનીતિ જોતાં ઘણી બાબતોમાં સમાનતા જોવા મળે છે.
સૌથી મોટી સમાનતા એ છે કે બંને નેતાઓ પડકારોને તકોમાં કેવી રીતે રૂપાંતરિત કરવું તે જાણે છે. નરેન્દ્ર મોદીની રાજનીતિ પર નજર કરીએ તો ખબર પડે છે કે તેમની કારકિર્દીમાં એવા ઘણા પ્રસંગો આવ્યા જ્યારે એવું લાગતું હતું કે બધું બરબાદ થઈ જશે, પરંતુ તેમણે દરેક પડકારને પાર કરવા માટે પોતાની બુદ્ધિનો ઉપયોગ કર્યો. ગુજરાત રમખાણોને લઈને તેમના પર ગમે તેટલા આક્ષેપો થયા, તેમણે સીધો જ ગુજરાતી ઓળખનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો અને ઘણા વર્ષો સુધી એ જ ભાવનાત્મક પીચ પર મત મેળવ્યા.
હવે તે પીચ પર રમાતી ટેકનિકને પીડિત કાર્ડ કહેવામાં આવે છે જ્યાં જાહેરમાં બતાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવે છે કે દરેક વ્યક્તિ એક જ વ્યક્તિની પાછળ છે. હવે અરવિંદ કેજરીવાલની એવી છબી છે કે જ્યાં દિલ્હીનો એક મોટો વર્ગ તેમને તેમના હીરો તરીકે જુએ છે. જ્યારે પણ તે કહે છે કે તે સૌથી ક્રૂર રીતે પ્રામાણિક વ્યક્તિ છે, ત્યારે ઘણા લોકો તેના પર વિશ્વાસ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં તેમની ધરપકડ એ તમામ લોકો માટે આંચકાથી ઓછી નથી અને જો તેઓ બદલો લેવાનું નક્કી કરે છે તો આવનારા મહિનાઓમાં ભાજપને આમ આદમી પાર્ટી કરતાં વધુ રાજકીય નુકસાન ભોગવવા માટે તૈયાર રહેવું જોઈએ.
અહીં સમજવા જેવી વાત એ છે કે દેશમાં સહાનુભૂતિનું પરિબળ મહત્ત્વનું છે. કોણ ભૂલી શકે કે ઈન્દિરા ગાંધીની હત્યા બાદ કોંગ્રેસે 400થી વધુ બેઠકો જીતવાનો રેકોર્ડ બનાવ્યો હતો. ત્યાં કોઈ વર્ચસ્વ ધરાવતું વિકાસ નહોતું, કોઈની પાસે એવો પ્રભાવશાળી ચહેરો પણ નહોતો, પરંતુ માત્ર એક વેદના હતી, પીડા હતી અને જનતાએ આટલો વિશાળ જનાદેશ આપવાનું કામ કર્યું હતું. અત્યારે આમ આદમી પાર્ટી એ જ જનાદેશને પોતાની તાકાત માની રહી છે. તેમને લાગે છે કે આ ધરપકડથી જનતામાં કેજરીવાલની છબી વધુ મજબૂત થશે.
આમ આદમી પાર્ટીના તમામ નેતાઓ જે પ્રકારના નિવેદનો આપી રહ્યા છે તે સ્પષ્ટ સંકેત આપે છે કે સહાનુભૂતિ મેળવવાના તમામ પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. આતિશીએ કહ્યું છે કે નરેન્દ્ર મોદી જો કોઈથી ડરે છે તો તે અરવિંદ કેજરીવાલ છે. સૌરભ ભારદ્વાજે કહ્યું છે કે મોદીને હરાવવાની તાકાત જો કોઈમાં છે તો તે કેજરીવાલ છે. હવે આવા નિવેદનો પણ એ કથાને બળ આપે છે. આના ઉપર, રાષ્ટ્રીય સ્તરે અખંડ ભારતના ગઠબંધનની સામે જે ઇમેજ બનાવવામાં આવી રહી છે તે એ છે કે ભાજપે માત્ર અરવિંદ કેજરીવાલની ધરપકડ કરવાનું કામ કર્યું છે ( ધરપકડ ED દ્વારા કરવામાં આવી છે, પરંતુ વિપક્ષ એવું વર્ણન કરી રહ્યું છે કે બધું બીજેપીની સૂચના પર થયું.) તેનો અર્થ સ્પષ્ટ છે કે ભાજપ AAPથી સૌથી વધુ ડરતી હતી.
આમ આદમી પાર્ટી હંમેશા પોતાની જાતને એવી સ્થિતિમાં લાવવા માંગે છે કે જ્યાં અન્ય વિપક્ષી નેતાઓને પણ એવું કહેવાની ફરજ પડે કે માત્ર કેજરીવાલ જ મોદી સાથે સ્પર્ધા કરી શકે છે. હવે આ એક ધરપકડ પણ તે તક ઊભી કરવા માટે કામ કરી શકે છે. મોટી વાત એ છે કે અરવિંદ કેજરીવાલ આંદોલનકારી ઇમેજ ધરાવતા નેતા છે, આમ આદમી પાર્ટીની પૃષ્ઠભૂમિ આંદોલનમાંથી જ ઉતરી આવી છે. આવી સ્થિતિમાં, તે કોઈપણ રીતે આ પિચ પર સૌથી મજબૂત માનવામાં આવે છે. અહીં, જ્યારે તેમના સૌથી મોટા નેતાની ધરપકડ કરવામાં આવી છે, ત્યારે સમગ્ર દેશમાં એક આંદોલન શરૂ કરવામાં આવશે, પાર્ટી આશા રાખી શકે છે કે તેને અણ્ણા હજારેના સમયમાં જેટલો જનસમર્થન મળ્યો હતો.
મતલબ કે કેજરીવાલની ધરપકડથી ભાજપ અને આમ આદમી પાર્ટી બંનેને ફાયદો થઈ શકે છે. પરંતુ અહીં મોટો પ્રશ્ન એ છે કે આ તકનો લાભસૌથી પહેલા કોણ ઉઠાવે છે?
