ટામેટાંના(tomato) ભાવ આસમાને કેમ છે, શું સ્ટોરેજ વ્યવસ્થાનો અભાવ છે જવાબદાર? 

દેશના ઘણા ભાગોમાં ટામેટાના(tomato) ભાવ 100 રૂપિયા પ્રતિ કિલોને પાર પહોંચી ગયા છે. જથ્થાબંધ મંડીઓમાં પણ તેના ભાવ 60 થી 80 રૂપિયા પ્રતિ કિલો સુધી પહોંચી ગયા છે. વિક્રેતાઓએ આ માટે હવામાન અને વરસાદને કારણ ગણાવ્યું છે. જોકે, નિષ્ણાતો નકારે છે કે વધેલા ભાવ પાછળનું કારણ સ્ટોરેજ છે.

સલાડની પ્લેટ હોય કે શાક, ટામેટાંની(tomato) હાજરી સ્વાદમાં વધારો કરે છે, પરંતુ આજકાલ ટામેટાંની(tomato) ખરીદી લોકોના ખિસ્સા પર ભારે પડી રહી છે. તેના ભાવ આસમાને છે. ટામેટાંના(tomato) ભાવ 100 થી 120 રૂપિયા પ્રતિ કિલો હોવાને કારણે સામાન્ય માણસ તેને ખરીદતા પહેલા ચાર વખત વિચારી રહ્યો છે. ભાવમાં અચાનક થયેલા વધારાથી ઘણા લોકોના ઘરનું બજેટ ખોરવાઈ ગયું છે. દરમિયાન, સરકારે કહ્યું છે કે ભાવમાં ઉછાળો અસ્થાયી અને મોસમી છે. ટૂંક સમયમાં સ્થિતિ સામાન્ય થઈ જશે.

ટામેટાંને (tomato)લઈને દેશમાં શું થઈ રહ્યું છે?

દેશના ઘણા ભાગોમાં ટામેટાના ભાવ 100 રૂપિયા પ્રતિ કિલોને પાર પહોંચી ગયા છે. જથ્થાબંધ મંડીઓમાં પણ તેના ભાવ 60 થી 80 રૂપિયા પ્રતિ કિલો સુધી પહોંચી ગયા છે. બજારના જાણકારોના મતે છેલ્લા એક સપ્તાહ દરમિયાન બજારમાં ટામેટાંના ભાવ બમણા અને કેટલીક જગ્યાએ તેનાથી પણ વધી ગયા છે. ગાઝિયાબાદના જથ્થાબંધ શાકભાજી માર્કેટમાંથી ટામેટાં ખરીદીને છૂટક બજારમાં વેચતા સચિન કહે છે કે ગયા અઠવાડિયે જે ટામેટાં ગુણવત્તાના આધારે 30થી 40 રૂપિયામાં વેચાતા હતા તે હવે 70થી 90 રૂપિયામાં વેચાઈ રહ્યા છે. ક્યાંક 100ની આસપાસ. રૂપિયા કિલો સુધી પહોંચી ગયા છે.

ગત સપ્તાહ દરમિયાન, કર્ણાટકમાં ટામેટાંના(tomato) ભાવમાં મેના ત્રીજા સપ્તાહમાં રૂ. 40 પ્રતિ કિલોથી આ સપ્તાહે રૂ. 125 પ્રતિ કિલોગ્રામનો જંગી 200 ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો હતો. એ જ રીતે, દિલ્હીમાં મધર ડેરીના સફલ સ્ટોર્સમાં ટામેટાની કિંમત છેલ્લા એક સપ્તાહમાં બમણી થઈને 80 રૂપિયા પ્રતિ કિલો થઈ ગઈ છે. મધ્યપ્રદેશમાં ભાવ 130 રૂપિયા પ્રતિ કિલો સુધી પહોંચી ગયા છે.

ગ્રાહક બાબતોના વિભાગનું કહેવું છે કે 27 જૂને દેશમાં ટામેટાની સરેરાશ કિંમત 46 રૂપિયા પ્રતિ કિલો હતી. મહત્તમ કિંમત 122 રૂપિયા પ્રતિ કિલો છે.

ક્યાં શું પરિસ્થિતિ?

માત્ર એક મહિના પહેલા સુધી ઉત્તર પ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્ર જેવા રાજ્યોમાં ટામેટાં(tomato) 2 થી 8 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે વેચાતા હતા. પરંતુ ચોમાસાના પ્રથમ વરસાદના સમાચાર આવતા જ પહેલા ટામેટાંના ભાવ વધવા લાગ્યા હતા. કેટલાક અહેવાલોમાં એવો પણ દાવો કરવામાં આવ્યો છે કે છેલ્લા એકથી બે મહિનામાં ટામેટાના ભાવમાં 1900% સુધીનો વધારો થયો છે. બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ, ગુજરાત, ઓડિશા અને છત્તીસગઢ જેવા મોટા પાયે ઉત્પાદન કરતા રાજ્યોમાં પણ ટામેટાના ભાવ આસમાને છે.

ટામેટાના ભાવ કેમ વધ્યા?

વિક્રેતાઓએ ભાવમાં વધારા માટે ઉત્તર ભારતના વિવિધ પ્રદેશોમાં ભારે વરસાદને કારણે પાકને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે. મુખ્ય ઉત્પાદક વિસ્તારોમાં વરસાદને કારણે પુરવઠામાં વિક્ષેપને કારણે ટામેટાના ભાવમાં વધારો થયો છે. મધર ડેરીના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે ચોમાસાની શરૂઆતને કારણે ટામેટાંનો પાક હાલમાં મોસમી ફેરફારોમાંથી પસાર થઈ રહ્યો છે. હિમાચલ પ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડમાં વરસાદને કારણે ટામેટાના પાકને અસર થઈ છે અને તેનો પુરવઠો પણ માંગ કરતાં ઓછો થયો છે.

નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે, એક તરફ બિપરજોય વાવાઝોડાના કારણે મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન અને ગુજરાત જેવા રાજ્યોમાં ટામેટાના પાકને અસર થઈ છે તો બીજી તરફ બિહાર અને પશ્ચિમ બંગાળમાં કાળઝાળ ગરમીના કારણે ટામેટાના પાકને પણ નુકસાન થયું છે. નુકસાન થયું છે. આ કારણે દેશના ઘણા રાજ્યોની મંડીઓમાં ટામેટાંની આવક ઘટી ગઈ, જેના કારણે કિંમતો રાતોરાત આસમાને પહોંચી ગઈ.

માત્ર ટામેટાં જ નહીં, મંડીઓમાં અન્ય લીલા શાકભાજીના ભાવમાં પણ ઉછાળો જોવા મળી રહ્યો છે. જોકે, આગામી એક કે બે મહિનામાં ટામેટાં અને અન્ય શાકભાજીના નવા કન્સાઈનમેન્ટની આવક વધશે ત્યારે કેટલાક રાજ્યોમાં ભાવમાં રાહત થશે તેવી અપેક્ષા છે.

શું સ્ટોરેજ પણ સમસ્યા છે?
ભારત વિશ્વમાં ફળોનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક અને શાકભાજીનો બીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક દેશ છે. આમ છતાં, ફળો અને શાકભાજીની માથાદીઠ પ્રાપ્યતા ખૂબ જ ઓછી છે કારણ કે લણણી પછીના નુકસાન જે ઉત્પાદનના લગભગ 25% થી 30% છે.

વધુમાં, મોટી માત્રામાં ઉત્પાદનની ગુણવત્તા પણ ગ્રાહક સુધી પહોંચતા સુધીમાં બગડે છે. ફળો અને શાકભાજીના માર્કેટિંગ સંબંધિત મોટાભાગની સમસ્યાઓ તેમના પ્રારંભિક બગાડને શોધી શકાય છે. ઉચ્ચ માર્કેટિંગ ખર્ચ, બજારની વિપુલતા, ભાવમાં વધઘટ અને અન્ય સમાન સમસ્યાઓ ફળો અને શાકભાજીના બગાડના કારણો છે. નીચા તાપમાને, નાશવંતતા ઘણી ઓછી થાય છે અને તેથી કોલ્ડ સ્ટોરેજ અથવા રેફ્રિજરેશનનું મહત્વ વધે છે.

ભારતમાં કોલ્ડ સ્ટોરેજની સ્થિતિ અને સંભાવના
દેશમાં ફળો અને શાકભાજીનું અંદાજિત વાર્ષિક ઉત્પાદન આશરે 1300 મિલિયન ટન છે. આ દેશના કૃષિ ઉત્પાદનનો 18 ટકા છે. દેશમાં ઉત્પાદન ધીમે ધીમે વધી રહ્યું છે પરંતુ કોલ્ડ સ્ટોરેજ અને કોલ્ડ ચેઇન સુવિધાઓનો અભાવ સંભવિતતાનો ઉપયોગ કરવામાં મુખ્ય અવરોધ બની રહ્યો છે. હાલમાં ઉપલબ્ધ કોલ્ડ સ્ટોરેજ સવલતો મોટાભાગે બટાકા, નારંગી, સફરજન, દ્રાક્ષ, દાડમ, ફૂલો વગેરે જેવી એક જ ચીજવસ્તુ માટે છે, જેના પરિણામે ઓછી ક્ષમતાનો ઉપયોગ થાય છે. ટામેટા જેવા શાકભાજીના સંગ્રહની સમસ્યા પણ તેના ભાવ વધવાનું મુખ્ય કારણ છે.

આ મામલે જ્યારે અમે કૃષિ નિષ્ણાત દેવિન્દર શર્મા સાથે વાત કરી તો તેમણે કહ્યું, ‘દરેક વર્ષ એક પેટર્ન જેવું થઈ ગયું છે. આ સમયે એક સિઝન સમાપ્ત થાય છે અને બીજી શરૂ થાય છે. ઘણા વિસ્તારોમાં ટામેટાની વાવણી શરૂ થાય છે. દેશમાં પુરવઠાની અછત છે જેના કારણે આ ભાવ વધે છે. આ એક સામાન્ય પ્રક્રિયા છે પરંતુ આ વખતે તે ખૂબ આગળ વધી ગઈ છે.

તેમણે વધુમાં કહ્યું કે, ‘દેશમાં વાસ્તવિક સુધારો વ્યાપાર ક્ષેત્રે હોવો જોઈએ. હાલમાં ઘણી જગ્યાએ ભાવ 100 રૂપિયાથી ઉપર પહોંચી ગયા છે, પરંતુ ખેડૂતો પાસેથી માત્ર 30-40 રૂપિયામાં ખરીદી કરવામાં આવી રહી છે. આમાં વેપાર સાથે જોડાયેલા લોકો વધુ કમાય છે ખેડૂતો નહીં. બજાર કિંમત રૂ.50-60 થી વધુ ન હોવી જોઈએ. બાકીના વેપારનું કમિશન છે. છૂટક વેપારમાં મોટો માફિયા છે. આ તરફ કોઈનું ધ્યાન નથી. વેપારી તમારું શોષણ કરી રહ્યો છે.

સ્ટોરેજના પ્રશ્ન પર, તેમણે કહ્યું, “ટમેટાના સ્ટોરેજને દોષ આપો, પરંતુ તમે તેને કેટલા સમય સુધી રાખી શકો છો. બટાટા અને ડુંગળીના સંગ્રહની કોઈ સમસ્યા નથી. સ્ટોરેજનો મુદ્દો વેપારી લોકો દ્વારા કરવામાં આવે છે.’

શું આ મુદ્દે પણ રાજકારણ થઈ રહ્યું છે?
ટામેટાંના વધેલા ભાવ પર પણ રાજનીતિ શરૂ થઈ ગઈ છે. કોંગ્રેસના નેતા જયરામ રમેશે કહ્યું કે વડાપ્રધાને ટામેટાં, ડુંગળી અને બટાકાને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા જાહેર કરી હતી, પરંતુ તેમની ખોટી નીતિઓને કારણે ટામેટાંને પહેલા રસ્તા પર ફેંકવામાં આવ્યા, પછી 100 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે વેચાયા!

શિવસેના ઉદ્ધવ જૂથના નેતા અને રાજ્યસભાના સાંસદ પ્રિયંકા ચતુર્વેદીએ કટાક્ષ કરતા કહ્યું કે શું દેશના નાણામંત્રી ટામેટાં ખાય છે? શું તમે ટામેટાંના વધતા ભાવનો જવાબ આપી શકશો?

પરિસ્થિતિને પહોંચી વળવા સરકાર શું કરી રહી છે?
દરમિયાન, ઉપભોક્તા બાબતોના સચિવ રોહિત કુમાર સિંહે જણાવ્યું હતું કે ભાવ વધારો અસ્થાયી અને મોસમી છે. ટૂંક સમયમાં ભાવ નીચે આવશે. ટામેટાના ભાવમાં અચાનક થતી વધઘટનો સામનો કરવા માટે ગ્રાહક બાબતોનું મંત્રાલય ટોમેટો ગ્રાન્ડ ચેલેન્જ શરૂ કરશે. ટામેટાંના ઉત્પાદન, પ્રક્રિયા અને સંગ્રહને સુધારવા માટે નવા વિચારોને આમંત્રિત કરવામાં આવશે. નવા આઈડિયા સાથે પ્રોટોટાઈપ બનાવશે અને પછી તેને આગળ લઈ જશે.

તેણે કહ્યું કે દર વર્ષે આ સમયે આવું થાય છે. વાસ્તવમાં, ટામેટા ખૂબ જ જલ્દી ખરાબ થૈ જાય તેવો  ખોરાક છે અને અચાનક વરસાદ તેના પરિવહનને અસર કરે છે.

slitting throat:પહેલા મિત્રનું ગળું કાપ્યું, પછી લોહી પીધું, પત્ની સાથે અનૈતિક સબંધોની હતી આશંકા