ભારતના આઇટી હબ અને સિલિકોન વેલી તરીકે ઓળખાતા બેંગલોરમાં પાણીની અછત વર્તાઇ રહી છે. એટલે સુધી કે ડે. સીએમ શિવ કુમારે એન કહેવું પડ્યું કે તેમના પણ બોરવેલમાં પાણી સુકાઈ ગયું છે. તો સામાન્ય જનતાની વાત જ કયા કરવી રહી.. તો સિલિકોન વેલીની આવી દુર્દશા ભારતના અન્ય વિકસતા રાજ્યો માટે ખતરાની ઘંટી સમાન છે.
ભારતની સિલિકોન વેલી કહેવાતા બેંગલુરુ શહેરમાં પાણીનું ભયંકર સંકટ છે. સ્થિતિ એવી છે કે બેંગલુરુની ઘણી સોસાયટીઓમાં પીવાના પાણીના દુરુપયોગ માટે 5000 રૂપિયાનો દંડ વસૂલવામાં આવી રહ્યો છે. દેખરેખ માટે ખાસ ગાર્ડ તૈનાત કરવામાં આવ્યા છે. બેંગલુરુ એ ભારતનું એક શહેર છે જેની સરખામણી અમેરિકાની સિલિકોન વેલી સાથે કરવામાં આવે છે. અંદાજ મુજબ, કર્ણાટકના કુલ જીડીપીમાં બેંગલુરુનો હિસ્સો લગભગ અડધો છે. બેંગલુરુમાં લગભગ 25 હજાર આઈટી કંપનીઓ છે અને દર વર્ષે 5 થી 6 બિલિયન ડોલરનું FDI અહીં આવે છે. પરંતુ આ બેંગલુરુ થોડા મહિનાઓથી પાણી માટે તરસી રહ્યું છે.
આવી કટોકટી શા માટે?
બેંગલુરુ શહેર પાણી માટે કાવેરી નદી પર નિર્ભર છે. બેંગલુરુને કાવેરી નદીમાંથી દરરોજ 145 કરોડ લિટર પાણી મળે છે. જ્યારે બેંગલુરુને દરરોજ 168 કરોડ લિટર પાણીની જરૂર પડે છે. ઓછા વરસાદને કારણે કાવેરી નદીનું જળસ્તર ઘટી રહ્યું છે. જેના કારણે માત્ર પીવાના પાણી જ નહીં પરંતુ ખેતી માટે સિંચાઈના પાણીની પણ સમસ્યા બની રહી છે. એટલું જ નહીં, બોરવેલ પણ ધીમે ધીમે સૂકાઈ રહ્યા છે, જેના કારણે આ સમસ્યા વધુ ગંભીર બની ગઈ છે.
ડેપ્યુટી સીએમ ડીકે શિવકુમારે તાજેતરમાં કહ્યું હતું કે બેંગલુરુ મેટ્રોપોલિટન રિજન ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી (BMRDA) અને બેંગલુરુ વોટર સપ્લાય એન્ડ સીવરેજ બોર્ડ (BWSSB) ના 14,781 બોરવેલમાંથી 6,997 સંપૂર્ણપણે સુકાઈ ગયા છે.
કર્ણાટક સ્ટેટ નેચરલ ડિઝાસ્ટર મેનેજમેન્ટ સેન્ટર (KSNDMC) મુજબ, 5 માર્ચ સુધીમાં, કાવેરી નદીના છ મહત્વપૂર્ણ જળાશયો જેમ કે ભદ્રા, તુંગભદ્રા, ઘટપ્રભા, માલાપ્રભા, અલમત્તી અને નારાયણપુરામાં પાણીનું સ્તર તેમની કુલ ક્ષમતાના માત્ર 38% હતું. આ જળાશયોની ક્ષમતા 114.57 હજાર મિલિયન ઘનફૂટ છે, પરંતુ 5 માર્ચ સુધી તેમાં માત્ર 43.80 હજાર મિલિયન ઘનફૂટ પાણી હતું.
અન્ય કારણોમાં બેંગલુરુની વસ્તી ઝડપથી વધી રહી છે. અનુમાન મુજબ, 2011 સુધી બેંગલુરુની વસ્તી લગભગ 86 લાખ હતી, જે હવે વધીને 1.5 કરોડ થઈ ગઈ છે. 2025 સુધીમાં, બેંગલુરુની વસ્તી 1.25 કરોડને પાર થવાની ધારણા છે. વસ્તી વધારાને કારણે ત્યાં ઝડપથી ગામડાઓ અને વસાહતોની સ્થાપના થઈ રહી છે. બેંગલુરુને એક સમયે ‘ગાર્ડન સિટી’ કહેવામાં આવતું હતું. લોકો નિવૃત્તિ પછી અહીં સ્થાયી થવાનું પસંદ કરતા હતા. પરંતુ હવે અહીંનું વાતાવરણ ઝડપથી બદલાઈ રહ્યું છે.
ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સ (IISc) મુજબ, છેલ્લા ચાર દાયકામાં બેંગલુરુના જળાશયોમાં 79% અને ગ્રીન કવરમાં 88% ઘટાડો થયો છે. જ્યારે બીજી તરફ કોંક્રીટથી ઢંકાયેલી જગ્યાઓનો વિસ્તાર 11 ગણો વધી ગયો છે. કોંક્રીટ વિસ્તારો વધવાથી અને ગ્રીન કવરમાં ઘટાડો થવાને કારણે ભૂગર્ભજળ ઘટી રહ્યું છે.
એટલું જ નહીં, જળાશયો પર અતિક્રમણ પણ ચિંતાનું મોટું કારણ છે. 2017માં કર્ણાટકના તત્કાલિન મહેસૂલ મંત્રી કાગોડુ થીમપ્પાએ કહ્યું હતું કે બેંગલુરુમાં 837 તળાવોમાંથી 744 લોકો દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યા છે. તેમણે કહ્યું હતું કે બેંગલુરુના શહેરી જિલ્લામાં 4,247 લોકોએ તળાવ અને તેની આસપાસના વિસ્તારોમાં કુલ 2,340 એકર જમીન પર અતિક્રમણ કર્યું છે. આ તળાવોને બસ સ્ટેશન, સ્ટેડિયમ અને રહેણાંક વિસ્તારમાં ફેરવવામાં આવ્યા છે.
કર્ણાટકની સિદ્ધારમૈયા સરકારે કહ્યું કે કાવેરી નદી પરનો બંધ બેંગલુરુની પાણીની સમસ્યાનો ઉકેલ છે. જો કે કાવેરી નદીના પાણીને લઈને તમિલનાડુ અને કર્ણાટક વચ્ચે વિવાદ ચાલી રહ્યો છે, જેના કારણે આ ડેમ બની શક્યો નથી. કર્ણાટક સરકારે પીવાના પાણીના ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને મજબૂત કરવા માટે બજેટમાં 200 કરોડ રૂપિયાની જોગવાઈ કરી હતી. આ સાથે બોરવેલને ઉંડા કરવા પર પણ વિચાર કરવામાં આવી રહ્યો છે.
આ ઉપરાંત, પાણીની અછતને દૂર કરવા માટે, કાવેરી પ્રોજેક્ટના પાંચમા તબક્કાની પણ 2024-25ના બજેટમાં જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. આ પ્રોજેક્ટ માટે 5,500 કરોડ રૂપિયાનું બજેટ રાખવામાં આવ્યું છે. આ પ્રોજેક્ટ આ વર્ષે મે સુધીમાં પૂર્ણ થવાની ધારણા છે. આ સાથે 110 ગામોના 12 લાખ લોકોને પીવાનું પાણી મળશે. પાંચમા તબક્કામાં ભૂગર્ભ ગટર વ્યવસ્થા પણ હશે, જે આ વર્ષે ડિસેમ્બર સુધીમાં પૂર્ણ થવાની ધારણા છે. આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ 228 કિલોમીટર લાંબી પાઇપલાઇન અને 13 સુએજ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ બનાવવામાં આવશે.
